Τι είναι η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία;
Η ΓΣΘ είναι ένα πολύ καλά εμπειρικά τεκμηριωμένο μοντέλο ψυχοθεραπείας, που στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, τα οποία έχουν εξαχθεί από σταθερές, θεμελιωμένες και αποδεδειγμένες θεωρίες. Αποτελεί σήμερα μία από τις αποτελεσματικότερες θεραπευτικές μεθόδους για ποικίλες δυσκολίες και διαταραχές.
Θεμέλιος λίθος της ΓΣΘ είναι η αρχή ότι οι συναισθηματικές αντιδράσεις των ατόμων και η συμπεριφορά τους προκαλούνται από σκέψεις και αντιλήψεις για τον εαυτό, τον κόσμο και το μέλλον. Δηλαδή, δεν είναι η ίδια η κατάσταση που καθορίζει το συναίσθημά μας και την συμπεριφορά μας, αλλά η νοηματοδότηση που κάνουμε σε αυτή την κατάσταση. Ο τρόπος που κάθε άτομο θα ερμηνεύσει μια πληροφορία ή ένα ερέθισμα είναι αυτός που θα προκαλέσει το συναίσθημά του και κατ’ επέκτασιν την αντίδρασή και τις επιλογές του. Όπως είχε πει ο αρχαίος στωικός φιλόσοφος, Επίκτητος : “Oι άνθρωποι δεν ενοχλούνται από τα ίδια τα πράγματα, αλλά από τις αντιλήψεις που έχουν γ’ αυτά τα πράγματα!»
Στόχος, λοιπόν, της ΓΣΘ είναι να δώσει τα κατάλληλα εργαλεία στο άτομο για να μπορεί να εντοπίζει, να επεξεργάζεται και να αναδομεί δυσλειτουργικές σκέψεις, που το οδηγούν σε δυσφορικά συναισθήματα, δυσλειτουργικές συμπεριφορές και επιλογές. Η θεραπεία, καλλιεργώντας την ανθεκτικότητα και την ευελιξία, βοηθά τον θεραπευόμενο να αναπτύσσει εναλλακτική οπτική στις καταστάσεις και να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση και την αυτογνωσία του.
Ένα βασικό χαρακτηριστικό της ΓΣΘ είναι ο συνεργατικός χαρακτήρας της σχέσης ανάμεσα στον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο. Και οι δύο έχουν σημαντικό, ισάξιο ρόλο στη θεραπεία με ισότιμο μοίρασμα της δουλειάς. Ο θεραπευτής, από τη μία, έχει γνώσεις για την ψυχοθεραπεία, ενώ ο θεραπευόμενος, από την άλλη, είναι εκείνος που δίνει πληροφορίες για το πώς αντιδρά και πώς σκέφτεται ο ίδιος. Σε ένα κλίμα εχεμύθειας, σεβασμού και ασφάλειας, αυτή η ισχυρή θεραπευτική συμμαχία θέτει ως κοινή πορεία την επίτευξη των ατομικών στόχων του ατόμου. Σκοπός αυτής της πορείας είναι να γίνεις ο θεραπευτής του εαυτού σου, απομακρύνοντας τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις επιλογές που σε βαραίνουν και επιτυγχάνοντας έναν πιο ευτυχισμένο εαυτό.
Πότε χρειάζεται να ξεκινήσω ψυχοθεραπεία με ψυχολόγο;
Συνήθως ένα άτομο αποφασίζει να ξεκινήσει ψυχοθεραπεία, όταν βλέπει ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί μία κρίση, όταν είναι σε αδιέξοδο και όταν αισθάνεται ότι δε μπορεί να ελέγξει μία κατάσταση. Ωστόσο, η κατάλληλη στιγμή για να αναζητήσει κάποιος θεραπεία είναι αρκετά πριν νιώσει εγκλωβισμένο και πριν αρχίσει να βιώνει έντονα, δυσφορικά συναισθήματα απελπισίας. Καλό είναι, λοιπόν, όταν αισθανθεί κανείς την επιθυμία να μάθει περισσότερα πράγματα για τον εαυτό του, όταν επιθυμεί καλύτερες σχέσεις με τους γύρω του και όταν αναγνωρίζει ότι αντιμετωπίζει μία δυσκολία να επισκέπτεται κάποιον ειδικό, προτού αισθανθεί ότι η κατάσταση ξεπερνά τα όριά του.
Πόσο χρόνο χρειάζεται να κάνω θεραπεία;
Η ψυχοθεραπεία αποτελεί μία διαδικασία εντελώς εξατομικευμένη και προσαρμοσμένη στις ανάγκες του ατόμου. Δεδομένης, λοιπόν, της προσωπο-κεντρικής της φύσης, η απάντηση για τη διάρκειά της δεν μπορεί να προδιαγραφεί με ακρίβεια. Από τη μία, η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία αποτελεί ένα μοντέλο βραχείας διάρκειας και φημίζεται για την άμεση αποτελεσματικότητά της. Από την άλλη, η αποτελεσματικότητα της εξαρτάται από την κινητοποίηση και τη δέσμευση του ατόμου σε αυτή τη διαδικασία. Άρα, η απάντηση για τη χρονική διάρκεια εξαρτάται από τις δυσκολίες και τους στόχους του ατόμου και από την συνεργασία ανάμεσα σε θεραπευτή και θεραπευόμενο.
Τι αποτελεσματικότητα έχει η θεραπεία;
Όπως έχει προαναφερθεί, η ΓΣΘ είναι ένα πολύ καλά εμπειρικά τεκμηριωμένο μοντέλο ψυχοθεραπείας, το οποίο στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, που έχουν εξαχθεί από σταθερές, θεμελιωμένες και αποδεδειγμένες θεωρίες. Αποτελεί σήμερα μία από τις αποτελεσματικότερες θεραπευτικές μεθόδους για ποικίλες δυσκολίες και διαταραχές που σχετίζονται με άγχος, διαταραχές διάθεσης, διαταραχές προσωπικότητας, διαταραχές πρόσληψης τροφής, διαταραχές ύπνου, ιδεο-ψυχαναγκαστική διαταραχή, σεξουαλικές δυσλειτουργίες κα. Ωστόσο, συν-υπολογίσιμη μεταβλητή για την αποτελεσματικότητά της (όπως και τη διάρκειά της) κρίνεται η εμπλοκή του θεραπευόμενου στη διαδικασία και η κινητοποίησή του για αλλαγή.
Είμαι “αδύναμος”, εάν ζητήσω τη συνδρομή ψυχολόγου;
Το να αναζητά κάποιος τη συνδρομή ενός ψυχολόγου για ορισμένες δυσκολίες που αντιμετωπίζει δεν είναι σε καμία περίπτωση δείγμα αδυναμίας. Σκεφτείτε ότι παρουσιάζεται ένας έντονος επίμονος πόνος στο σώμα σας και εσείς προσπαθείτε να κάνετε μόνος σας θεραπεία αντί να απευθυνθείτε σε έναν ειδήμονα γιατρό. Αυτό, ενδεχομένως, θα δημιουργούσε επιπλοκές και το πρόβλημα θα παρέμενε ή θα διογκωνόταν. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των συναισθηματικών δυσκολιών. Απευθυνόμενοι σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας, ο οποίος έχει τη γνώση, τα εργαλεία και τις σπουδές, παρέχετε στον εαυτό την κατάλληλη βοήθεια. Η αναγνώριση της ανάγκης για επαγγελματική συνδρομή είναι ένα πολύ καλό πρώτο βήμα για να βρείτε «λύση».
Το γεγονός ότι ορισμένες φορές αισθανόμαστε ότι δεν αποδίδουν οι τρόποι διαχείρισής μας και νιώθουμε ότι χρειαζόμαστε βοήθεια σε ένα πρόβλημα είναι εντελώς ανθρώπινο. Η εξήγηση είναι απλή: Όταν σκεφτόμαστε με γνωστούς τρόπους που ήδη έχουμε χρησιμοποιήσει, δεν είναι δυνατόν να οδηγηθούμε σε νέα αποτελέσματα. Ο ψυχοθεραπευτής είναι, λοιπόν, ο επαγγελματίας που προσφέρει την επιλογή και «δείχνει τον δρόμο» για έναν νέο, εναλλακτικό τρόπο σκέψης πάνω σε ένα ζήτημα, με σκοπό να το επιλύσετε εσείς οι ίδιοι και να έχετε νέα αποτελέσματα. Επομένως, το να απευθυνθεί κάποιος σε ειδικό ψυχικής υγείας όχι μόνο δεν αποτελεί δείγμα αδυναμίας, αλλά αντίθετα είναι ισχυρή ένδειξη «εσωτερικής δύναμης», επιθυμίας για αυτό-φροντίδα και πολύ καλής δεξιότητας επίλυσης προβλημάτων.